Simcha Looijen
Op 7 januari 1943 rond 19:00 uur bezoeken twee Arnhemse politiemannen de Beekstraat 92 en nemen de 34-jarige Jood Seelig Levie Jacobs mee. Door twee grote razzia's een paar maanden eerder waren de meeste Joden al uit Arnhem verdwenen. Jacobs was achtergebleven dankzij zijn huwelijk met de “Arische” Christina Johanna Gerharda van Uum (geboren in Bergh, 1911). Doordat zij een scheiding aanvroeg verloor Seelig zijn beschermde status.
(Dagrapport Arnhemse politie 8 januari 1943, Gelders Archief)
Geboren Arnhemmer
Seelig Levie werd op 4 november 1908 geboren in Arnhem en was de zoon van de geboren Arnhemmers Levie Jacobs en Mina Abrahams. Zijn moeder overleed in 1929 en ligt begraven op het Joodse gedeelte van Moscowa. Seelig Levie had nog een oudere zus die luisterde naar de naam Marianna. Over het leven van Seelig Levie is weinig bekend. Hij was fruithandelaar en uit berichten in de Arnhemse Courant uit de jaren dertig blijkt dat hij lid was van het Arnhemsch Dam-Genootschap.
Huwelijk
In 1935 trouwde Seelig Levie met de niet-Joodse Christina Johanna Gerharda van Uum. Haar niet-Joodse achtergrond ging pas in de oorlog echt een rol van betekenis spelen. In november en december 1942 waren er twee grote razzia's in Arnhem, waarbij het grootste deel van de Joodse bevolking naar Westerbork was overgebracht. Seelig Levie werd vanwege zijn huwelijk daarvan gevrijwaard.
Gemengd gehuwden
De Duitse beleidsmaker gingen in eigen eigen land omzichtig om met Joden die getrouwd waren met een “Ariër” uit vrees voor onrust onder de niet-Joodse familietak. In Nederland werd gemengd gehuwden harder aangepakt, ook al werd het beleid niet heel consequent uitgevoerd. Niet iedere gemengd gehuwde ontsprong, zoals aanvankelijk Seelig Levie, de dans. Zo werden honderden gemengd gehuwden, voornamelijk de kinderlozen wel gedeporteerd, of pas vrijgelaten uit Westerbork op voorwaarde dat ze gesteriliseerd werden. Ook moesten zij een ster dragen.
Westerbork
Op het moment dat zijn vrouw bij de instanties aangaf te willen scheiden van Seelig Levie deed dat allemaal niet meer ter zake omdat zijn beschermde status verviel. Een week na zijn arrestatie kwam hij aan in Westerbork. Daar liep hij net zijn vader Levie mis die sinds de razzia van november 1942 in Westerbork verbleef. Levie Jacobs was twee dagen voordat zijn zoon in Westerbork arriveerde op de trein naar Auschwitz gezet en direct na aankomst vergast.
In Westerbork heeft Seelig Levie zich nog wel beroepen op zijn op dat moment officieel nog niet ontbonden huwelijk met een Arische vrouw. Dat blijkt uit een aantekening op zijn persoonskaart bij de Joodse Cartotheek. Op die kaart wordt overigens ook genoemd dat Seelig Levi kinderen heeft. De auteur heeft daarover niets kunnen vinden. Wellicht is er sprake van een vergissing.
Auschwitz
Wel of geen kinderen, Seelig Levie's pogingen hadden geen succes want vijf dagen na aankomst in Westerbork maakte hij precies dezelfde reis als zijn vader een week eerder. Ook Seelig Levie maakte direct na aankomst in Auschwitz de gang naar de gaskamer.
Scheiden
Het verhaal is al cynisch, maar wordt met een oproep in de Arnhemse Courant van 10 februari 1943 nog cynischer. Daarin roept Christina Johanna Gerhard van Uum haar echtgenoot "thans zonder bekende woon- of verblijfplaats" op om zich op 15 april 1943 te melden bij de rechtbank van Arnhem voor het laten uitspreken van de echtscheiding. Uit een bericht in de Staatscourant in september 1943 blijkt dat de echtscheiding op 29 april daadwerkelijk is uitgesproken.
(Oproep Christina van Uum in Arnhemse Courant van 10 februari 1943)
Christina van Uum
Waarom Van Uum weg wilde bij haar man is niet bekend. Het antwoord daarop is wellicht te vinden in het eindvonnis, maar juist de vonnissen die in deze maanden zijn uitgesproken bij de Arrondissementsrechtbank van Arnhem ontbreken in rechtsbankarchief dat is ondergebracht bij het Gelders Archief. Over het verdere verloop van Christina's leven is weinig bekend. In februari 1945 trouwde zij in Leens met de uit Arnhem afkomstige voerman Harm Gerardus Franciscus Gerritsen, maar daar houden de sporen wel zo'n beetje op.
Marianna Jacobs
Seelig Levie's zus Marianna overleefde de oorlog wel. Zij trouwde in 1936 met Louis Englander en vestigde zich in Amsterdam. Samen kregen zij een zoon, Nico. In februari 1943 werd Louis thuis opgehaald "om te werken”. Marianna wilde met haar man mee, maar dat mocht niet.
(Marianna Jacobs en Louis Englander in 1937, foto geheugenvanoost.amsterdam.nl)
Zij besloot met haar zoon Nico onder te duiken op het moment dat er een oproep kwam om zich te melden. Marianna verschool zich op adressen in Amsterdam en Aalsmeer. Ook Nico kwam de oorlog heelhuids door in de onderduik op een boerderij in Friesland. Vader Louis Englander werd op 16 juli 1943 vermoord in Sobibor.
November 2023
Bronnen
Dagrapporten gemeentepolitie Arnhem, januari 1943, geraadpleegd in het Gelders Archief
www.joodsmonument.nl
Krantendatabase Delpher.nl
Coen Stuldreher (2007), De legale rest. Gemengd gehuwde Joden onder de Duitse bezetting, Amsterdam: Boom
Website Het Geheugen van Oost, Het gezin Englander, de oorlogjaren.
Verhalen →
Simcha Looijen
Op 7 januari 1943 rond 19:00 uur bezoeken twee Arnhemse politiemannen de Beekstraat 92 en nemen de 34-jarige Jood Seelig Levie Jacobs mee. Door twee grote razzia's een paar maanden eerder waren de meeste Joden al uit Arnhem verdwenen. Jacobs was achtergebleven dankzij zijn huwelijk met de “Arische” Christina Johanna Gerharda van Uum (geboren in Bergh, 1911). Doordat zij een scheiding aanvroeg verloor Seelig zijn beschermde status.
(Dagrapport Arnhemse politie 8 januari 1943, Gelders Archief)
Geboren Arnhemmer
Seelig Levie werd op 4 november 1908 geboren in Arnhem en was de zoon van de geboren Arnhemmers Levie Jacobs en Mina Abrahams. Zijn moeder overleed in 1929 en ligt begraven op het Joodse gedeelte van Moscowa. Seelig Levie had nog een oudere zus die luisterde naar de naam Marianna. Over het leven van Seelig Levie is weinig bekend. Hij was fruithandelaar en uit berichten in de Arnhemse Courant uit de jaren dertig blijkt dat hij lid was van het Arnhemsch Dam-Genootschap.
Huwelijk
In 1935 trouwde Seelig Levie met de niet-Joodse Christina Johanna Gerharda van Uum. Haar niet-Joodse achtergrond ging pas in de oorlog echt een rol van betekenis spelen. In november en december 1942 waren er twee grote razzia's in Arnhem, waarbij het grootste deel van de Joodse bevolking naar Westerbork was overgebracht. Seelig Levie werd vanwege zijn huwelijk daarvan gevrijwaard.
Gemengd gehuwden
De Duitse beleidsmaker gingen in eigen eigen land omzichtig om met Joden die getrouwd waren met een “Ariër” uit vrees voor onrust onder de niet-Joodse familietak. In Nederland werd gemengd gehuwden harder aangepakt, ook al werd het beleid niet heel consequent uitgevoerd. Niet iedere gemengd gehuwde ontsprong, zoals aanvankelijk Seelig Levie, de dans. Zo werden honderden gemengd gehuwden, voornamelijk de kinderlozen wel gedeporteerd, of pas vrijgelaten uit Westerbork op voorwaarde dat ze gesteriliseerd werden. Ook moesten zij een ster dragen.
Westerbork
Op het moment dat zijn vrouw bij de instanties aangaf te willen scheiden van Seelig Levie deed dat allemaal niet meer ter zake omdat zijn beschermde status verviel. Een week na zijn arrestatie kwam hij aan in Westerbork. Daar liep hij net zijn vader Levie mis die sinds de razzia van november 1942 in Westerbork verbleef. Levie Jacobs was twee dagen voordat zijn zoon in Westerbork arriveerde op de trein naar Auschwitz gezet en direct na aankomst vergast.
In Westerbork heeft Seelig Levie zich nog wel beroepen op zijn op dat moment officieel nog niet ontbonden huwelijk met een Arische vrouw. Dat blijkt uit een aantekening op zijn persoonskaart bij de Joodse Cartotheek. Op die kaart wordt overigens ook genoemd dat Seelig Levi kinderen heeft. De auteur heeft daarover niets kunnen vinden. Wellicht is er sprake van een vergissing.
Auschwitz
Wel of geen kinderen, Seelig Levie's pogingen hadden geen succes want vijf dagen na aankomst in Westerbork maakte hij precies dezelfde reis als zijn vader een week eerder. Ook Seelig Levie maakte direct na aankomst in Auschwitz de gang naar de gaskamer.
Scheiden
Het verhaal is al cynisch, maar wordt met een oproep in de Arnhemse Courant van 10 februari 1943 nog cynischer. Daarin roept Christina Johanna Gerhard van Uum haar echtgenoot "thans zonder bekende woon- of verblijfplaats" op om zich op 15 april 1943 te melden bij de rechtbank van Arnhem voor het laten uitspreken van de echtscheiding. Uit een bericht in de Staatscourant in september 1943 blijkt dat de echtscheiding op 29 april daadwerkelijk is uitgesproken.
(Oproep Christina van Uum in Arnhemse Courant van 10 februari 1943)
Christina van Uum
Waarom Van Uum weg wilde bij haar man is niet bekend. Het antwoord daarop is wellicht te vinden in het eindvonnis, maar juist de vonnissen die in deze maanden zijn uitgesproken bij de Arrondissementsrechtbank van Arnhem ontbreken in rechtsbankarchief dat is ondergebracht bij het Gelders Archief. Over het verdere verloop van Christina's leven is weinig bekend. In februari 1945 trouwde zij in Leens met de uit Arnhem afkomstige voerman Harm Gerardus Franciscus Gerritsen, maar daar houden de sporen wel zo'n beetje op.
Marianna Jacobs
Seelig Levie's zus Marianna overleefde de oorlog wel. Zij trouwde in 1936 met Louis Englander en vestigde zich in Amsterdam. Samen kregen zij een zoon, Nico. In februari 1943 werd Louis thuis opgehaald "om te werken”. Marianna wilde met haar man mee, maar dat mocht niet.
(Marianna Jacobs en Louis Englander in 1937, foto geheugenvanoost.amsterdam.nl)
Zij besloot met haar zoon Nico onder te duiken op het moment dat er een oproep kwam om zich te melden. Marianna verschool zich op adressen in Amsterdam en Aalsmeer. Ook Nico kwam de oorlog heelhuids door in de onderduik op een boerderij in Friesland. Vader Louis Englander werd op 16 juli 1943 vermoord in Sobibor.
November 2023
Bronnen
Dagrapporten gemeentepolitie Arnhem, januari 1943, geraadpleegd in het Gelders Archief
www.joodsmonument.nl
Krantendatabase Delpher.nl
Coen Stuldreher (2007), De legale rest. Gemengd gehuwde Joden onder de Duitse bezetting, Amsterdam: Boom
Website Het Geheugen van Oost, Het gezin Englander, de oorlogjaren.